Ά­γιος Γε­ώρ­γιος, στο Ξυ­λο­μα­χαί­ρι

Πρό­κει­ται για μια από τις λίγες εκκλησίες της Τήνου για τις οποίες έχουμε τόσο παλαιά μαρτυρία! Η ύπαρξή της αναφέρεται στο βενετικό Κτηματολόγιο της Τήνου, στα 1456: “ad Cato Smardaito ad sanctum Georgium a Xilimacheri sub Petro Della Tolla iuxta Janulium de Suda”^[12].

Το ε­ξωκ­κλή­σι εί­ναι ε­πι­πε­δό­στε­γη βα­σι­λι­κή με ι­διαί­τε­ρα με­γά­λη κρέ­μα­ση στους τοίχους και αρ­κε­τά με­γά­λο για ε­ξωκ­κλή­σι, δι­πλά­σιο σε μή­κος α­πό τα άλ­λα της περιο­χής. Α­πό τα τού­βλα που χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν μα­ζί με τις πέ­τρες της πε­ριο­χής για να κτι­στεί, θα μπο­ρού­σα­με να υ­πο­θέ­σου­με πως το εκ­κλη­σά­κι προ­έρ­χε­ται α­πό τα βυ­ζα­ντι­νά χρό­νια.

Ο με­γά­λος ευερ­γέ­της (ί­σως και ι­διο­κτή­της) ή­ταν ο γνω­στός μας πλού­σιος Σμαρδα­κια­νός Γιώρ­γης Πι­πέ­ρης, που την προί­κι­σε (1652) με μια σει­ρά α­πό χω­ρά­φια, με τα έ­σο­δα των ο­ποί­ων μπο­ρού­σε ό­χι μό­νο να συ­ντη­ρη­θεί το ε­ξωκ­κλή­σι, αλ­λά και να α­γο­ρά­σει τα ιε­ρά σκεύ­η και άμ­φια και να βο­η­θά α­κό­μα και αυ­τό τον ε­νορια­κό να­ό του Σμαρ­δά­κι­του. Αυ­τό φαί­νε­ται α­πό τη δή­λω­ση του Μα­θιού Πι­πέ­ρη του πο­τέ Ζάν­νε α­πό τα Λου­τρά, της 24ης Νο­εμ­βρί­ου 1700^[13]. Ο Μα­θιός Πι­πέ­ρης πρέ­πει να ή­ταν έ­νας α­πό τους συγ­γε­νείς του Γιώρ­γου Πι­πέ­ρη (ό­πως το μαρ­τυ­ρεί το ό­νομα και το ε­πώ­νυ­μό του), και ί­σως να βρι­σκό­ταν πα­ντρε­μέ­νος στα Λου­τρά. Αυ­τός κα­τεί­χε 9 κτή­μα­τα, ι­διο­κτη­σί­ας του ε­ξωκλη­σιού, με πο­λύ λί­γες υ­πο­χρε­ώ­σεις. 

Στα 1772 τον Ά­γιο Γε­ώρ­γιο τον κα­τεί­χε α­κό­μα η οι­κο­γέ­νεια Πι­πέ­ρη (Γε­ώρ­γιος Πι­πέ­ρης λε­γό­ταν τό­τε ο ι­διο­κτή­της του). Με­τά α­πλώς εμ­φα­νί­ζε­ται το ό­νο­μά του σε μια-δυο ε­νο­ρια­κές εκ­θέ­σεις.

Το ε­ξωκ­κλή­σι άλ­λα­ξε πολ­λούς ι­διο­κτή­τες μέ­χρι την ε­πο­χή μας, οι ο­ποί­οι κατοι­κού­σαν σε διά­φο­ρα χω­ριά της πε­ριο­χής. Τε­λι­κά κα­τέ­λη­ξε να βρε­θεί έ­ρη­μο και ε­γκα­τα­λειμ­μέ­νο α­πό τους αν­θρώ­πους, που εί­χαν που­λή­σει την πε­ριου­σί­α του. Πριν με­ρι­κά χρό­νια α­νέ­λα­βε την προ­στα­σί­α του και την ι­διο­κτη­σί­α του, χω­ρίς κα­νέ­να α­κί­νη­το ή κι­νη­τό πε­ριου­σια­κό στοι­χεί­ο, ο αείμνηστος Σμαρ­δα­κια­νός Γιάν­νης Φώ­σκο­λος, πρόεδρος του Συλλόγου των Σμαρδακιανών της Αθήνας και ιδρυτής του ΧΟΡΕΛΠΟΤ, ο οποίος και α­νέ­λα­βε α­πό μό­νος του να τε­λεί μια Θ. Λει­τουρ­γί­α το χρόνο, α­πό ευ­λά­βεια, ό­πως θα έ­γρα­φαν στις Εκ­θέ­σεις τους οι παλαιοί ε­φη­μέριοι. Έ­τσι, χά­ρη στη γεν­ναιο­δω­ρί­α του σώ­θη­κε αυ­τό το ι­στο­ρι­κό κει­μή­λιο και μνη­μεί­ο της πε­ριο­χής, που δεν υπαγόταν (ση­μειω­τέ­ον) στην ε­νο­ρί­α του Σμαρ­δά­κιτου, αλ­λά του Κά­μπου.

Τμήμα από το βιβλίο Μικρή Ιστορία του Σμαρδακίτου Της Τήνου. του π. Μάρκου Φώσκολου